آبیاری قطره ای عبارتست از پخش آهسته آب بر سطح یا زیر خاک به صورت قطرات مجزا ، پیوسته ،جریان باریک یا اسپری ریز از طریق قطره چکانها یی که در طول خط انتقال آب قرار دارند. آبیاری قطره ای دارای روشها و مفاهیم متعددی مانند آبیاری دریپ، آبیاری زیر بستری ، آبیاری فواره ای و آبیاری اسپری است .

معرفی اجزای سیستم‌های آبیاری قطره ای

در این روش آبیاری، آب با فشار کم (حدود یک اتمسفر ) پس از گذشتن از دستگاه کنترل مرکزی ( در صورت نیاز توام با کود محلول ) بوسیله لوله هائی که در سطح زمین پخش شده ، پس از عبور از قطره چکانهایی که در محل های مناسب در مجاورت گیاه قرار داده شده اند ، بصورت قطره قطره و بطور ممتد به اندازه نیاز گیاه به خاک داده میشود.

واحد کنترل مرکزی

از دستگاه هائی تشکیل شده که آب پمپاژ شده را پس از تصفیه و افزایش کود ( در صورت لزوم ) و با کنترل دقیق میزان دبی جریان و تنظیم فشار وارد لوله اصلی شبکه آبیاری قطره ای می نماید .
پمپ، پایه شیر تنظیم فشار، شیرتخلیه هوا، شیر کنترل، تانک کود یا دستگاه تزریق کود، شیر لوله اصلی، فشار سنج دهنده، صافی، دبی سنج، لوله اصلی، شیرهای قطعات ( اتوماتیک یا دستی(، لوله نیمه اصلی، لوله های لترال، بست ابتدائی، شیرهای شستشو، واحد کنترل.
وسائل بکار رفته در دستگاه کنترل مرکزی عبارتند از :
الف) انواع صافی های آب : صافی توری ، صافی سیکلونی ، صلفی شن
ب) انواع وسا یل اندازه گیری میزان جریان، شیرهای خودکار کنترل حجمی ،کنتور آب، شیرهای خودکار کنترل زمانی ، شیرهای یکطرفه و  در سیستم های مدرن آبیاری وسائل بصورت کامپیوتری جهت کنترل و قطع و وصل شیرهای آب قطعات آبیاری بصورت اتوماتیک و با برنامه ریزی کامپیوتری
ج) دستگاه تنظیم کننده فشار
د) شیر تخلیه هوا
ه) دستگاه تزریق کننده: تانک کود، جهت مصرف کود

لوله های اصلی و لوله های نیمه اصلی

این لوله ها معمولاً از جنس پلی اتیلن یا P . V. C یا آزبست می باشند، لوله اصلی آب را از دستگاه کنترل مرکزی به لوله های نیمه اصلی می رساند (این لوله ها در عمق مناسب در خاک قرار داده می شوند).

لوله های رابط

جنس این لوله ها معمولاً از پلی اتیلن و بندرت از P . V. C میباشد که در عمق مناسبی از خاک قرار گرفته و آب را از لوله های نیمه اصلی ( یا اصلی ) گرفته و در لوله های فرعی که در سطح خاک و در امتداد ردیفهای کشت قرار دارند پخش میکند .

لوله های فرعی یا لترالها

این لوله ها از جنس پلی اتیلن نرم بوده که قطره چکانها در محلهای مناسبی روی آن نصب می گردد .

قطره چکانها

روی لوله های فرعی نصب شده اند. نقش اصلی قطره چکانها شکستن فشار آب داخل لوله فرعی و ریزش آن بصورت قطره قطره روی خاک می باشد .

لوله های فرعی قطره چکانی

در بعضی مواقع نقش لوله های فرعی و قطره چکانها در هم ادغام شده و در حقیقت لوله های فرعی با سوراخهائی که در آن تعبیه می شود و یا از ماده متخلخلی که ساخته می شود نقش قطره چکانها را نیز ایفاء میکند .

بست ابتدائی و انتهائی

بست ابتدا ئی نوعی اتصال پلی اتیلنی می باشد که لوله فرعی را به لوله رابط وصل می کند و بست انتهائی انتهای لوله را می بندد .

اتصالات

لوله های پلی ا تیلن بوسیله جوش و یا اتصالات مخصوص بهم متصل میگردد .

فشار شکن

وسیله ای است که در صورت نیاز برای کاهش فشار آب در میسر جریان قرار داده میشود .فشار شکن دارای مکانیسم مخصوصی است که افزایش فشار آب بیش از حد مجاز در ورودی خود را کاهش میدهد ، بطوریکه بعد از فشار شکن فشار آب همیشه ثابت می ماند .

انواع سیستم‌های قطره ای

                   
آبیاری دریپ:
پخش آهسته آب برسطح خاک به صورت قطرات مجزا یا پیوسته، یا جریانهای باریک از حفره های ریز آبیاری دریپ نام دارد. در بیشتر موارد آبیاری دریپ و آبیاری تریکل "قطره ای "مترادف یکدیگر به کار می روند.
آبیاری زیر بستری:
پخش آهسته آب در زیر سطح خاک از قطره چکانهایی با دبی در حدود آبیاری دریپ ، آبیاری زیر بستر نام دارد. این روش با آبیاری زیر زمینی متداول که در آن ناحیه ریشه گیاه با کنترل سطح ایستابی آبیاری می شود متفاوت است و نباید اشتباه گرفته شود.
آبیاری فواره ای ( بابلر):
پخش آب بر سطح خاک به صورت جریان باریک یا فواره از سوراخی با دبی بیشتر از آبدهی آبیاری دریپ یا زیر بستری اما معمولاً  کمتر از 1 گالن بر دقیقه، آبیاری فواره ای نامیده می شود. دبی قطره چکان در این آبیاری از سرعت نفوذ نهایی خاک بیشتر است و ایجاد یک حوضچه برای نگهداری یا کنترل پخش آب ضروری می باشد .
آبیاری اسپری :
پخش آب بوسیله یک اسپری یا مه پاش کوچک بر سطح خاک به آبیاری اسپری معروف است. در این روش هوا در پخش آب نقش اساسی را بعهده دارد در حالی که در روشهای دریپ ، فواره ای و زیر بستری، خاک عامل اصلی محسوب می گردد.

طرز کار کلی سیستم‌های قطره ای

در آبیاری قطره ای آب از یک شبکه لوله کم فشار به صورت یک الگوی از قبل تعیین شده، پخش می گردد. وسیله خروج آب به خاک " قطره چکان " نام دارد . قطره چکانها از طریق یک نازل باریک یا مسیر جریان طویل ، فشار موجود در شبکه لوله را کاهش می دهند و موجب کاهش دبی تخلیه می شوند.
آب بعد از خروج از قطره چکان توسط نیروهای کاپیلارتی و ثقل در نیمرخ خاک جریان می یابد، بنابراین سطحی که به وسیله هر قطره چکان خیس می شود با عوامل محدود کننده جریان افقی آب محدود می گردد. در سیستم های قطره ای دور آبیاری یک روز و حتی در صورت نیاز کمتر امکان پذیر است.
برای درختان و تاکها که گیاهانی دائمی با فاصله زیاد از یکدیگر می باشند، قطره چکانها به صورت واحد های ساخته شده مجزا بوده و توسط یک زایده به خط انتقال آب مرسوم به " لوله فرعی قطره چکان " ، " شیلنگ لوله فرعی " یا " لوله فرعی " متصل می گردند.
برخی قطره چکانها به صورت لوله های اسپاگتی شکل بوده و چند خروجی دارند . این امر برای افزایش سطح خیس شده با حداقل افزایش در هزینه است. برای گیاهان ردیفی کمتر دائمی مانند گوجه فرنگی، نیشکر و توت فرنگی، لوله فرعی و قطره چکانها را با هم به صورت یک واحد قابل جدا ساختن می سازند که یا سوراخهایی به فواصل 9 تا 36 اینچ دارند مانند لوله دو محفظه ای و یا دیواره های متخلخلی دارند که آب از آنها به بیرون تراوش می نماید . در هر دو نوع سیستم قطره ای ، لوله های فرعی به خط انتقال آب مرسوم به "مانیفولد" متصل می شوند .

مزایا و معایب آبیاری قطره ای

هر نوع روش آبیاری دارای یک سری معایب و مزایایی است که با در نظر گرفتن مجموعه این معایب و مزایا باید اقدام به انتخاب و طراحی روش آبیاری نمود. آبیاری قطره ای مانند هر روش دیگر دارای محاسن و محدودیتهایی است. این مزایا یا معایب عمدتاً از نظر فنی، اقتصادی و یا عوامل مربوط به رشد گیاه است. بنابراین درهنگام انتخاب روش آبیاری قطره ای و یا طراحی و اجرای این روش لازم است این جنبه ها نیز مورد ارزیابی قرار گیرد و تنها در صورتی که محاسن سیستم بیستر از معایب آن باشد به مرحله اجرا گذاشته شود. بطورکلی درحال حاضر آبیاری قطره ای بیشتر در موارد زیر کاربرد دارد:
- در وضعیتی که مقدارآب کم یا هزینه تأمین آن زیاد است.
- در زمینهای شنی ویا وضعیتهایی که نتوان زمین رابرای سایر روشهای آبیاری آماده کرد.
- در مورد گیاهانی که محصول آن را بتوان با قیمت زیاد بفروش رساند.
الف- مزیتهای بالقوه آبیاری قطره ای:
آبیاری قطره ای در مقایسه یا روشهای بارانی یا کرتی و جوی و پشته ای دارای محاسنی است که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
1) بهره گیری بیشتر از منابع آب   
با توجه به ماهیت و خصوصیات فنی روش آبیاری قطره ای، مصرف آب دراین روش کمتر از سایر روشهای آبیاری است. در آبیاری قطره ای تنها بخشی ازخاک اطراف بوته گیاه یا درخت آبیاری می شود.  کاهش تبخیر ازسطح خاک، عدم وجود رواناب سطحی و کنترل نفوذ عمقی از عواملی هستند که باعث کاهش مصرف آب و در نتیجه افزایش بازده آبیاری می شود. دراین روش قسمتهای اضافی خاک معمولاً در روشهای سنتی مرطوب شده و آب آن به مصرف تبخیر یا تعرق علفهای هرز می رسد خشک باقی می ماند. دربعضی روشها مانند روش بارانی مقداری از آب پخش شده توسط آبپاشها مستقیماً در هوا تبخیر و یا توسط باد از مزرعه خارج میگردد (بادبردگی) حال آنکه در روش قطره ای چنین مواردی وجود ندارد. درروش قطره ای حتی دراراضی شیبدار و دامنه تپه ها نیز رواناب سطحی وجود نخواهد داشت زیرامعمولاً مقدار آبی که ازقطره چکانها خارج می شود کمتر از شدت نفوذ است. عدم ایجاد سله درسطح خاکهای سیلتی از دیگر مزایای این روش است. با کنترل مقداردبی در قطره چکان می توان از تلفات عمقی آب در خاکهای شنی جلوگیری نموده و یا شدت پخش آب رامتناسب با ظرفیت نفوذ خاکهای رسی تنظیم نمود. 
2) رشد بهتر گیاه و افزایش محصول
در آبیاری قطره ای نیاز آبی گیاه بطور روزانه تأمین می شود لذا رطوبت خاک در منطقه توسعه ریشه ها در طول دوره رشدتقریباً ثابت باقی مانده وگیاه کمتر از نوسانهای تنش آب صدمه می بیند. مقایسه مقدارمحصول تولیدی در آبیاری قطره ای با سایر روشهای نشان داده است که تولیدی محصول دراین روش معمولاً بیشتر و یا حداقل مساوی با سایر روشها بوده است. به عبارت دیگر آبیاری قطره ای باعث کاهش مقدار محصول نمی شود.
3) کاهش زیان وارده به گیاه در اثر شوری آب   
آبیاری قطره ای دراستفاده ازآب شور نسبت به سایر روشهای آبیاری ارجح است. این امر را می توان حداقل به 3 دلیل دانست. اول اینکه در روش قطره ای فاصله آبیاریها کوتاه بوده و منطقه توسعه ریشه ها همواره خیس نگهداشته می شود . لذا محلول خاک که ریشه های گیاه آب و موادغذایی موردنیاز خود راا ز آن دریافت می دارند تقریباً درطول دوره رشد گیاه رقیق مانده و غلظت نمک درآن کم است. حال آنکه در سایر روشها بدلیل زیاد بودن فاصله آبیاریها خاک در روزهای قبل از آبیاری نسبتاً خشک بوده و محلول خاک از نظر نمک غلیظ می گردد. جذب آب در چنین شرایطی باعث واردشدن نمک به داخل گیاه و صدمه زدن به آن می شود. دوم اینکه در آبیاری قطره ای برخلاف روشهایی مانند بارانی، آب مستقیماً روی گیاه پاشیده نشده و یونهای کلروسدیم موجود درسطح برگ که باعث سوختگی آنها شود تجمع پیدا نمی کند . سوم اینکه در آبیاری قطره ای حجم مرطوب شده خاک که اصطلاحاً به آن پیازرطوبتی گفته می شود بطرف خارج از گیاه رو به گسترش بوده و نمک نیز درجبهه رطوبت بطور مرتب از نقطه ریزش قطره چکان به خارج ازآن رانده می شود. بطوریکه اگر قطره چکان کنار گیاه در جای مناسبی  قرار گرفته باشد نمک ازدسترس ریشه ها دور می شود. البته عدم استقرار صحیح قطره چکان می تواند برعکس نمک را بطرف ریشه ها رانده و باعث صدمه زدن به آن می شود.
4) امکان بکارگیری کود و سم همراه با آب آبیاری
درآبیاری قطره ای این امکان وجود دارد تا کودهای شیمیایی محلول را بتدریج و همراه با آب آبیاری در اختیار گیاه  قرار داد. بدین ترتیب خطرشسته شدن کودها به عمق خاک و یا خارج شدن آنها همراه با رواناب سطحی وجود ندارد. افزایش کارایی مصرف کود درآبیاری قطره ای به دلیل مصرف کم کود است که فقط در کنار بوته یا درخت و  در عمق توسعه ریشه ها وارد می گیرد و دیگری مربوط به زمان مصرف آن می باشد. بدین ترتیب که چون آبیاری بطور روزانه صورت می گیرد می توان کودپاشی رامنطبق با مرحله ای از رشد که گیاه شدیداً به آن نیاز دارد انجام داد. دلیل دیگر توزیع یکنواخت کود در منطقه ریشه ها و عدم شسته شدن کود به اعماق خاک است. علاوه بر کودهاسایر مواد مانندقارچ کشها، حشره کشها و یا علف کشها را نیز می توان توام با آب واردخاک نمود.
5) جلوگیری از رویش علفهای هرز     
درآبیاری قطره ای آب قبل از واردشدن به سیستم از صافیهای مخصوص گذشته وتصفیه می شود.لذا امکان واردشدن بذر علفهای هرز به داخل زمین وجود ندارد. از طرف دیگر چون سطح سایه انداز گیاه آبیاری شده و قسمتهای دیگر زمین خشک باقی می ماند شرایط برای رشد علفهای هرز فراهم نمی باشد. البته درقسمتی ازخاک که قطره چکانها وجوددارند علفهای هرز به سرعت رشد می کند که باید با استفاده ازعلف کشها یا روشهای مکانیکی با آنها مبارزه کرد.
6) نیاز کمتر به نیروی انسانی       
سیستم آبیاری قطره ای رابه سادگی می توان خودکار نمود و نیاز آن را به کارگر کاهش داد. با استفاده از شیرهای برقی، زمان قطع و وصل جریان آب برنامه ریزی شده و نیازی به کارگر برای انجام این کارها وجود ندارد. کاربردهمزمان کود و سم با آبیاری می تواند تا حد زیادی درنیروی کار مورد نیاز برای انجام کودپاشی یا سم پاشی صرفه جویی نماید. از محاسن دیگر آبیاری قطره ای این است که همزمان با عمل آبیاری کارگران می توانند دربین ردیفهای گیاهی یا درخت ها رفت وآمد نموده و به انجام کارهای مربوطه بپردازند در صورتی که در سایر روشهای آبیاری می بایست چند روزی صبر کرد تا خاک برای رفت وآمد کارگرها یا ماشینها مناسب شود.
7) صرفه جویی در انرژی    
سیستم آبیاری قطره ای درمقایسه باسایر روشهای آبیاری تحت فشار به انرژی کمتری نیاز دارد. زیرا فشار آب دراین سیستم بمراتب کمتر از سیستم  بارانی است.
8) بالا بودن بازده آبیاری

ب- معایب آبیاری قطره ای :
هزینه نسبتاً بالا ، گرفتگی قطره چکانها ، ایجاد شوری موضعی و پخش نا منظم و لکه لکه ای رطویت خاک از معایب اصلی سیستم های آبیاری قطره ای بشمار می آیند . 
 1) گرفتگی
چون خروجی فطره چکانها بسیار ریز هستند ، ذرات معدنی یا آلی موجب گرفتگی آنها می شوند. گرفتگی باعث کاهش دبی تخلیه ، غیر یکنواختی پخش آب و در نتیجه صدمه به گیاه می گردد . در برخی موارد ، ذراتی در آب آبیاری موجود است و قبل از ورود به شبکه لوله ها تصفیه نمی شود. در موارد دیگر ، ذرات در داخل خط لوله یا با تبخیر آب از روزنه قطره چکانها بین آبیاریها وارد آب می شوند. اکسید آهن، کربنات کلسیم و بقایای جلبک و میکروبها در بعضی سیستم های آبیاری تشکیل شده اند. تصفیه شیمیائی آب منجر به حذف یا کاهش مشکل گرفتگی قطره چکانها می گردد.
2) یکنواختی
یشتر قطره چکانهای قطره ای دارای فشار سرویس پائینی هستند( 3 تا 20 پی اس آی ) . اگر مزرعه دارای شیب تندی باشد، دبی قطره چکان در خلال آبیاری تا حدود 50 درصد پیش بینی شده تغییر کرده و بعد از بستن آب، قطره چکانهای پائین تر همچنان به تخلیه آب ادامه می دهند. برخی گیاهان بیشتر و برخی دیگر کمتر آب دریافت می کنند .
3) شرایط خاک
بعضی خاکها دارای سرعت نفوذ نهایی کافی برای دریافت دبی تخلیه قطره چکانها نبوده و تولید روان آب یا شرایط ماندابی می نمایند. با دبی تخلیه 1 گالن برساعت ، خاک بایستی دارای سرعت نفوذ نهایی 5/0 اینچ بر ساعت باشد تا قطر دایره  تر شده در اطراف قطره چکان از 2 فوت تجاوز نکند. معمولاً خاکهای شنی ، بویژه با لایه بندی افقی اندک، برای آبیاری قطره ای بسیار مناسب می باشند. اینگونه لایه بندی برای آبیاری قطره ای مفید است زیرا حرکت جانبی آب را افزایش داده و حجم بیشتری از خاک را مرطوب می سازد . تجربه نشان داده است که خاکهای دارای بافت متوسط مناسب آبیاری قطره ای بوده ، اما برخی خاکهای بافت ریز روان آب تولید کرده اند .
4) تجمع نمک
نمکها در سطح خاک تجمع یافته و خطر بالقوه ای برای گیاه فراهم می سازد زیرا بارانهای سبک املاح را به ناحیه ریشه گیاه منتقل می سازد. بنابراین، وقتی بعد از دوره تجمع نمک باران می آید، آبیاری بایستی طبق برنامه ادامه یابد تا به اندازه 5 سانتی متر باران وارد خاک شود و نمکها را از ناحیه ریشه گیاه خارج سازد. در خلال آبیاری قطره ای، نمکها در زیر سطح خاک و پیرامون حجم خیس شده خاک با قطره چکان نیز تجمع می یابد. خشک شدن خاک بین آبیاریها موجب حرکت معکوس آب خاک و اتنقال نمک از پیرامون ناحیه خیس شده به طرف قطره چکان می گردد حرکت آب بایستی همیشه دور از قطره چکان باشد تا از صدمات ناشی از نمک جلوگیری شود .
5) خطرات
 اگر حوادث کنترل نشده ای موجب قطع آبیاری گردد، به گیاه سریعاً صدمه وارد می شود. زیرا توان ریشه ها برای گرفتن آب و مواد غذائی به حجم نسبتاً کوچک خاک خیس شده محدود می گردد. جوندگان لوله های فرعی پلی اتیلن را می جوند برای رفع این مشکل و کنترل جوندگان، بایستی از لوله های فرعی از جنس پی وی سی استفاده کرد. با شکستن خط لوله انتقال آب اصلی یا درست کار نکردن سیستم تصفیه، مقداری مواد زاید وارد آب می شود. با بروز این گونه حوادث، تعداد زیادی از قطره چگانها دچار گرفتگی می شوند که بایستی تعمیر یا تعویض گردند .
  • نویسنده مقاله :
  • ایمیل نویسنده:
  • منبع مقاله :
نمايش : 4560

دسته بندی موضوعی مقالات
جدیدترین مقالات
ارزیابی آبیاری قطره ای نواری درمقایسه با آبیاری سطحی (مطالعه موردی در شهرستان دزفول)
ارزیابی آبیاری قطره ای نواری درمقایسه با آبیاری سطحی (مطالعه موردی در شهرستان دزفول)

راندمان آبیاری مهمترین شاخص در سنجش مصرف آب کشاورزی میباشد بهنحوی که میتوان در اتخاذ هر تصمیمی در جهت بهبود مدیریت مصرف از جمله ارزیابی عملکرد شبکه های آبیاری از این شاخص استفاده نمود. آبیاری قطره ای نواری یکی از روشهای نوین آبیاری میباشد که نقش موثری در بهبود راندمان آبیاری و تولید محصولات زراعی و

افزایش بهره وری مصرف آب با اجرای سیستمهای آبیاری تحت فشار در برخی ازباغات پسته شهرستان رفسنجان
افزایش بهره وری مصرف آب با اجرای سیستمهای آبیاری تحت فشار در برخی ازباغات پسته شهرستان رفسنجان

رشد جمعیت بخصوص در کشورهای در حال توسعه باعث شده که تقاضا و نیاز جهانی غذا به میزان زیادی افزایش یابد، تا سالهای دهه 50 میلادی این نیاز از طریق افزایش سطح اراضی زیر کشت محصولات برطرف می شد اما از سال 1960 به این طرف، دیگر تنها افزایش سطح زیر کشت پاسخگوی نیاز جمعیت در حال رشد نبوده و لازم آمد عملکرد

اثر سامانه‌های آبیاری بر عملکرد و بهره‌وری آب سه ژنوتیپ گندم و ارزیابی اقتصادی آنها در همدان
اثر سامانه‌های آبیاری بر عملکرد و بهره‌وری آب سه ژنوتیپ گندم و ارزیابی اقتصادی آنها در همدان

استفاده بهینه از آب با توجه به شرایط اقلیمی کشور و خشکسالی­ های اخیر امری ضروری به­ نظر می­رسد. یکی از راهکارهای مهم و تاثیر­گذار، بهره­ گیری از سامانه­ های نوین آبیاری است.

تحلیل رضامندی کشاورزان از اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار در استان کرمانشاه
تحلیل رضامندی کشاورزان از اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار در استان کرمانشاه

هدف اصلی این مطالعه تحلیل رضامندی کشاورزان از اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار در استان کرمانشاه بود. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع روش تلفیقی و در گروه تحقیقات توصیفی- همبستگی به حساب می آید. در این مطالعه از پرسشنامه محقق ساخته بهره گرفته شد.

ارزیابی فنی و اقتصادی روش آبیاری قطره ای در گندم و مقایسه آن با روش آبیاری سطحی
ارزیابی فنی و اقتصادی روش آبیاری قطره ای در گندم و مقایسه آن با روش آبیاری سطحی

به منظور ارزیابی سیستم آبیاری قطره ای و مقایسه آن با آبیاری سطحی، آزمایشی به صورت استریپ اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد.

آراز سو صنعت | تولید کننده تجهیزات آبیاری-مقالات-مقالات علمی-آبیاری قطره ای ,آب,آبیاری,زهکشی,تجهیزات آبرسانی,تجهیزات آبیاری,لوازم آبرسانی,لوازم آبیاری,آبیاری تحت فشار،تجهیزات و لوازم کشاورزی،آبیاری بارانی,آراز,آراز سو صنعت,قطره,آبیاری,لوله,گیاه,چکانها,فشار,سیستم,کنترل,فرعی,برای

Powered by CMSIRAN © 2024 - 2025